ปญฺจวิธํ อฏฺฐวิธํ, ปาติโมกฺขญฺจ สํวรํ;

ปาเลติ โย ตํ ปาเลนฺติ, เทวา สพฺพตฺถ สพฺพทาฯ

[4]

กาเยน วาจา มนสา, สุจริตฺตํ จรตี ธ โย;

ปาเลนฺติ ตํ สทา เทวา, สมุทฺเท วา ถเลปิ วาฯ

[5]

โย สปฺปุริสธมฺเมสุ, ฐิโต ธ กตเวทิโก;

ปาเลนฺติ ตํ สทา เทวา, สมุทฺเท วา ถเลปิ วาฯ

ตโต โส อาหฯ

[6]

เนว ทานํ อทาสาหํ, น สีลํ ปริปาลยิํ;

เกน เม ปุญฺญกมฺเมน, มมํ รกฺขนฺติ เทวตา;

ปุจฺฉามิ สํสยํ ตุยฺหํ, ตํ เม อกฺขาหิ เทวเตติฯ

เทวตา อาหฯ

[7]

อคาธา ปารเค ภีเม, สาคเร ทุริตา กเร;

ภินฺนนาโว ตรนฺโต ตฺวํ, หทเย กตฺวา กลิงฺครํฯ

[8]

ฐตฺวา สปฺปุริเส ธมฺเม, อตฺตาน มนเวกฺขิย;

ขณสนฺถวสฺส ปุริสสฺส, อทาสิ ผลกํ สกํฯ

[9]

ตํ ตุยฺหํ มิตฺตธมฺมญฺจ, ทานญฺจ ผลกสฺส เต;

ปติฏฺฐาสิ สมุทฺทสฺมิํ, เอวํ ชานาหิ มาริสาติฯ

เอวญฺจ วตฺวา สา เต ทิพฺพาหาเรน สนฺตปฺเปตฺวา ทิพฺพวตฺถาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา อตฺตโน อานุภาเวน สาวตฺถินคเรเยว เต ปติฏฺฐาเปสิฯ ตโต ปฏฺฐาย ตเมว อารมฺมณํ กตฺวา เต ทานํ ททนฺตา สีลํ รกฺขนฺตา อุโปสถกมฺมํ กโรนฺตา อายุปริโยสาเน สคฺคปรายณา อเหสุํฯ

[10]

เอวํ ปริตฺตกุสเลนปิ สาครสฺมิํ,

สตฺตา ลภนฺติ สรณํ ขลุ เทวตาหิ;

ตุมฺเหปิ สปฺปุริสตํ น วินาสยนฺตา,

มา โภ ปมชฺชถ สทา กุสลปฺปโยเคติฯ

ผลกขณฺฑทินฺนสฺส วตฺถุํ ฉฏฺฐมํฯ

17. โจรสหายสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อมฺหากํ ภควติ ปรินิพฺพุเต ชมฺพุทีเป เทวทหนคเร เอโก มนุสฺโส ทุกฺขิโต ตตฺถ ตตฺถ วิจรนฺโต ปจฺจนฺเต อญฺญตรํ คามํ คนฺตฺวา ตตฺถ เอกสฺมิํ กุลเคเห นิวาสํ กปฺเปสิฯ ตตฺถ มนุสฺสา ตสฺส ยาคุภตฺตํ ทตฺวา โปเสสุํ, ตโต โส ตตฺถ มนุสฺเสหิ มิตฺตสนฺถวํ กตฺวา กติปาหํ ตตฺถ วสิตฺวา อญฺญฏฺฐานํ คนฺตฺวา อปรภาเค โจรกมฺมํ กโรนฺโต ชีวิกํ กปฺเปติฯ อเถกทิวสํ โจเรนฺตํ ตํ ราชปุริสา คเหตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสุํฯ ราชา ตํ พนฺธนาคาเร กโรถาติ อาณาเปสิ, เต ตํ พนฺธนาคารํ เนตฺวา สงฺขลิกาหิ พนฺธิตฺวา อารกฺขกานํ ปฏิปาเทตฺวา อคมํสุ, พนฺธนาคาเร วสนฺตสฺส ตสฺส ทฺวาทสสํวจฺฉรานิ อติกฺกนฺตานิฯ ตโต อปรภาเค ตสฺส ปุพฺพสหาโย ปจฺจนฺตคามวาสี มนุสฺโส เกนจิ กมฺเมน เทวทห มาคโต ตตฺถ ตตฺถ อาหิณฺฑนฺโต พนฺธนาคาเร พทฺธํ ตํ อทฺทสฯ ทิสฺวา ตสฺส หทยํ กมฺปิ, โส โรทิตฺวา ปริเทวิตฺวา กิํ เต มยา กตฺตพฺพํ สมฺมาติ ปุจฺฉิฯ ตโต เตน สมฺม พนฺธนาคาเร วสนฺตสฺส เม อิทานิ ทฺวาทสสํวจฺฉรานิ อติกฺกนฺตานิ, เอตฺตกํ กาลํ ทุพฺโภชนาทินา มหาทุกฺขํ อนุโภมิฯ ยาวาหํ อาหารํ ปริเยสิตฺวา ภุญฺชิตฺวา อาคมิสฺสามิฯ ตาว มํ อิโต มุญฺจนุปายํ ชานาหีติ วุตฺเต โส สปฺปุริโสฯ

[1]

รูเปน กินฺตุ คุณสีลวิวชฺชิเตน,

มิจฺฉาลยสฺส กิตวสฺส ธิยา กิมตฺถํ;

ทานา ทิจาควิคเตน ธเนน กิํ วา;

มิตฺเตน กิํ พฺยสนกาลปรมฺมุเขนาติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา สาธุ สมฺม กโรมิ เต วจนนฺติ อารกฺขกานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา โภนฺโต ยาเวโส ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา อาคจฺฉติฯ ตาวาหํ ตสฺส ปาฏิโภโค ภวิสฺสามิฯ

วิสฺสชฺเชถ นนฺติ อาห, เตหิ น สกฺกา โภ เอตํ วิสฺสชฺเชตุํ, อปิ จ โข ยาวายํ อาคจฺฉติฯ ตาว ตฺวํ อยสงฺขลิกาย พทฺโธ นิสีทิสฺสสิ, เอวํ ตํ วิสฺสชฺเชสฺสาม, โน เจ น สกฺกาติ อาหํสุ, โส เอวมฺปิ โหตุ สมฺมาติ วตฺวา ตสฺส ปาทโต สงฺขลิกํ มุญฺจิตฺวา อตฺตโน ปาเท กตฺวา พนฺธนาคารํ ปวิสิตฺวา อิตรํ มุญฺจาเปสิฯ โสปิ อสปฺปุริโส พนฺธนา มุตฺโต น ปุน ตํ ฐาน มคมาสิ, อโห อกตญฺญุโน ปกติํ ญาตุํ ภาริยํฯ ยถาหฯ

[2]

วาริปูเร ยถา โสพฺเภ, เนวนฺโต วิสมํ สมํ;

ปญฺญายเตวํสาธุสฺส, ภาวํ มนสิ สมฺภวํฯ

[3]

ภาสนฺติ มุขโต เอกํ, จินฺเตนฺติ มนสา ปรํ;

กาเยเนกํ กโรนฺเตวํ, ปกตายมสาธุนํฯ

[4]

เตสํ โย ภาวมญฺญาสิ, โสว ปณฺฑิตชาติโก;

พหุสฺสุโตปิ โสเยว, ปรจิตฺตวิทูปิ โสฯ

อถสฺส พนฺธนาคาเร วสนฺตสฺส ทฺวาทสสํวจฺฉรานิ อติกฺกนฺตานิฯ เอตฺตกํ กาลํ ชิฆจฺฉาปีฬิเตน เตน อาหารตฺตาย ปโร น ยาจิตปุพฺโพ, อนุจฺฉิฏฺฐาหารํ ลภนทิวสโต อลภนทิวสาเยว พหุตรา โหนฺติ, อถ ทฺวาทสสํวจฺฉราติกฺกเม รญฺโญ ปุตฺโต นิพฺพตฺติฯ ตทา ราชา อตฺตโน วิชิเต สพฺพพนฺธนาคารานิ วิวราเปสิฯ อนฺตมโส มิคปกฺขิโนปิ พนฺธนา มุญฺจาเปสิฯ ทฺวาเร วิวฏมตฺเตเยว พนฺธนาคาเร มนุสฺสา อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐานํ อคมํสุฯ โส ปเนโกว เตหิ สทฺธิํ อคนฺตฺวา โอหียิฯ อารกฺขเกหิ ตฺวํ โภ กสฺมา น คจฺฉสีติ วุตฺเต อหํ โภ ปญฺญาตภาเวน อิทานิ น คมิสฺสามิฯ อตีว ปริหีนคตฺโตสฺมิฯ

อนฺธกาเร คมิสฺสามีติ วตฺวา อนฺธกาเร อาคเต นิกฺขมฺม อนฺโตนคเร วิสฺสาสิกานํ อภาเวน กุโต อาหารํ ลภิสฺสามีติ จินฺเตนฺโต นิกฺขมฺม รตฺตนฺธกาเร อามกสุสาน มคมาสิฯ เอตฺถาหารํ ลภิสฺสามีติฯ ตตฺถ โส อธุนา นิกฺขิตฺตมตมนุสฺสํ ทิสฺวา มนุสฺสฏฺฐินา มํสํ ฉินฺทิตฺวา สีสกปาเล ปกฺขิปิตฺวา ตีหิ มนุสฺสสีเสหิ กตอุทฺธเน ฐเปตฺวา จิตกโต โอมุกฺกอลาเตหิ อคฺคิํ กตฺวา สุสานํ นิพฺพาปนตฺถายา ภตอุทเกน มนุสฺสฏฺฐินา อาโลเลนฺโต มํสํ ปจิตฺวา โอตาเรตฺวา สาขาภงฺเคน หิริโกปีณํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา นิวตฺถปิโลกิกํ วาตาวรณํ กตฺวานิสีทิฯ ตสฺมิํ ขเณ ตตฺถ ปิปฺปลีรุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา ตสฺส ตํ กิริยํ ทิสฺวา ปุจฺฉิสฺสามิ ตาว นนฺติ ตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหฯ โภ ตฺวํ ฆนตรติมิรากุเล มหารตฺติยํ ตตฺถ ตตฺถ วิกิณฺณนรฏฺฐิสมากิณฺเณ โสณสิคาลาทิกุณปาทกากุเล มนุสฺสมํสภกฺขยกฺขรกฺขสากุเล ตตฺถ ตตฺถ ปชฺชลนฺตาเนกจิตกภยานเก สุสาเน มนุสฺสมํสํ ปจิตฺวา กิํกโรสีติ ปุจฺฉนฺตี อาหฯ

[5]

รตฺตนฺธกาเร กุณปาทเกหิ,

สมากุเล สีวถิกาย มชฺเฌ;

มนุสฺสมํสํ ปจสี ธ สีเส,

วเทหิ กิํ เตน ปโยชนํ เตติฯ

อถ โส อาหฯ

[6]

น ยาคเหตุ น จ ทานเหตุ,

สุสานมชฺฌมฺหิ ปจามิ มํสํ;

ขุทาสมํ นตฺถิ นรสฺส อญฺญํ,

ขุทาวินาสาย ปจามิมมฺโภติฯ

ตโต เทวตา ตํ ตถา โหตุ, อิมินา ปิโลติเกน วาตาวรณํ กโรสิฯ กิมตฺถเมตนฺติ ปุจฺฉนฺตีฯ

[7]

นิวตฺถสาโข หิริสํวราย,

ปิโลติกํ ตตฺถ ปสารยนฺโต;

กโรสิ วาตาวรณญฺจ สมฺม,

กิมตฺถเมตํ วท ปุจฺฉิโต เมติฯ

โส ตสฺสา จิกฺขนฺโต อาหฯ

[8]

สุภา สุภามิสฺสิตสีตวาโต,

สยํ อจิตฺโตว อจิตฺตภาวา;

เทหํ ผุสิตฺวาน อสาธุกสฺส,

อกตญฺญุโน มิตฺตปธํสกสฺสฯ

[9]

สมาวหนฺโต ยทิ เม สรีเร,

ผุสาติ [ผุสาติสาสงฺคติมชฺชทานิ อิติกตฺตจิ] ตํ วายุ มมา วิสิตฺวา;

ทุกฺขํ ททาตีติ วิสํว ตํ โภ,

ปริวชฺชิตุํ พทฺธมิมํ กุเจลนฺติฯ

เทวตา อาหฯ

[10]

กิ มกาสิ โภ โส กตนาสโก เต,

ธนญฺจ ธญฺญํ ตว นาสยี จ;

มาตา ปิตา พนฺธโว เขตฺต วตฺถู,

วินาสิตา เตน วเทหิ กิํ เตติฯ

ตโต โส อาหฯ

[11]

ยํ ราชโต โหติ ภยํ มหนฺตํ,

สพฺพสฺส หรณาทิวธาทิกญฺจ;

อกตญฺญุนา สปฺปุริเสน โหติ,

อาราว โส โภ ปริวชฺชนีโยฯ

[12]

ยมตฺถิ โจราริภยญฺหิ โลเก,

อโถ ทเกนาปิ จ ปาวเกน;

อกตญฺญุนา ตํ สกลมฺปิ โหติ,

อาราว โส โภ ปริวชฺชนีโยฯ

[13]

ปาณาติปาตมฺปิ อทินฺนทานํ,

ปรสฺส ทารูปคมํ มุสา จ;

มชฺชสฺส ปานํ กลหญฺจ เปสุนํ,

สมฺผํ คิรํ ธุตฺตชเนหิ [อกฺขธุตฺตาทิโยคํ อิติกตฺถจิ] โยคํฯ

[14]

สพฺพํ อนตฺถํ อสิวํ อนิฏฺฐํ,

อปายิกํ [อปายิกํ อิติกตฺถจิ] ทุกฺขมนนฺต มญฺญํ;

อกตญฺญุนา สปฺปุริเสน โหติ;

อาราว โส โภ ปริวชฺชนีโยติฯ

วตฺวา อตฺตนา อสปฺปุริสสํสคฺเคนานุภูตํ สพฺพํ ทุกฺขํ กเถสิ, ตโต เทวตา อหมฺปิ โภ สตฺถุโน มงฺคลสุตฺตเทสนาทิวเส อิมสฺมิํเยว รุกฺเข นิสินฺโนฯ

อเสวนา จ พาลานํ, ปณฺฑิตานญฺจ เสวนา;

ปูชา จ ปูชนียฺยานํ, เอตํ มงฺคล มุตฺตมนฺติฯ

คาถาย พาลสฺส โทเส อสฺโสสิํติ วตฺวา ตสฺส ปสนฺโน ตํ อตฺตโน วิมานํ เนตฺวา นหาเปตฺวา ทิพฺพวตฺถาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา ทิพฺพนฺนปานํ ทตฺวา มหนฺตํ สกฺการสมฺมานํ กตฺวา อตฺตโน อานุภาเวน ตสฺมิํ นคเร รชฺเช อภิสิญฺจาเปสิฯ โส ตตฺถ รชฺชํ กโรนฺโต ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา อายุปริโยสาเน ยถากมฺมํ คโตติฯ

[15]

เอวํ อสาธุชนสงฺคมสนฺนิวาสํ,

สญฺจชฺช สาธุสุจิสชฺชนสงฺคเมน;

ทานาทิ เนกกุสลํ ปริปูรยนฺตา,

สคฺคา ปวคฺควิภวํ อภิสมฺภุนาถาติฯ

โจรสหายสฺส วตฺถุํ สตฺตมํฯ

18. มรุตฺตพฺราหฺมณสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

ชมฺพุทีเป จนฺทภาคา นาม คงฺคาตีเร โหมคามํ นาม อตฺถิฯ ตสฺมิํ เอโก มรุตฺโต นาม พฺราหฺมโณ ปฏิวสติฯ ตทา โส โวหารตฺถาย ตกฺกสีลํ คนฺตฺวา เคหํ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค เอกาย สาลาย กุฏฺฐโรคา ตุรํ สุนขํ ทิสฺวา ตสฺมิํ การุญฺเญน นีลวลฺลิตกฺกมฺพิเลน มทฺทิตฺวา ปาเยสิฯ สุนโข วูปสนฺตโรโค ปากติโก หุตฺวา พฺราหฺมเณน อตฺตโน กตูปการํ สลฺลกฺเขนฺโต เตเนว สทฺธิํ อคมาสิฯ อปรภาเค พฺราหฺมณสฺส ภริยา คพฺภํ ปฏิลภิ, ปริปุณฺณคพฺภาย ตาย วิชายนกาเล ทารโก ติริยมฺปติตฺวา อนฺโตคพฺเภเยว มโตฯ ตทา ตํ สตฺเถน ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺทิตฺวา นีหริํสุ, อถ พฺราหฺมโณ ตํ ทิสฺวา นิพฺพินฺทหทโย ฆราวาสํ ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อรญฺเญ วิหรติฯ อถสฺส ภริยา อญฺเญน สทฺธิํ สํวสนฺตี อยํ มํ ปหาย ปพฺพชิโตติ พฺราหฺมเณ ปทุฏฺฐจิตฺตา โภ พฺราหฺมณํ มาเรหีติ สามิเกน สทฺธิํ มนฺเตสิฯ เตสํ มนฺตนํ สุนโข สุตฺวา พฺราหฺมเณเนว สทฺธิํ จรติฯ อเถกทิวสํ ตสฺสา สามิโก ตา ป สํ มาเรสฺสามีติ ธนุ กลาปํ คเหตฺวา นิกฺขมิ, ตทา ตาปโส ผลาผลตฺถาย อรญฺญํ คโตฯ สุ น โข อสฺสเมเยว โอ หี ยิฯ